همشهری آنلاین :جشن چهارشنبه‌سوری در کرمان با برخی ویژگی‌ها و نمادهای بومی نیز همراه است که خصلت‌های قومی به آن رنگ و بوی ویژه‌ای داده‌است. البته طی این سال‌ها خیلی از آیین‌های کهن مربوط به این جشن فراموش و منسوخ شده‌است، اما با این وجود برخی از آن رسم‌ها هنوز در کرمان باقی است و برخی از کهنسالان در اجرای آن کوشا هستند.
کرمانی‌ها هنگام اجرای این جشن مانند سایر مردم کشور در گوشه و کنار و کوی و برزن کپه‌های آتش روشن می‌کنند و از روی آن می‌پرند و شعر «سرخی تو از من/ زردی من از تو» را می‌خوانند. درگذشته رسم بر این بوده که تعدادی از زغال‌های فروزان آتش چهارشنبه‌سوری را بر می‌داشتند و به خانه می‌بردند تا روی آنها مقداری کندرک و اسفند دود کنند.
«فاطمه رضاپور»، کارشناس مردم‌شناسی کرمانی آورده است: «کرمانی‌ها در گذشته رسمی داشتند که قابل توجه است، آنها بخشی از آتش جشن شب چهارشنبه‌سوری را بر می‌داشتند و آن را در اجاق و تنور خانه می‌گذاشتند و بر این باور بودند که با این آتش اجاق و تنور همیشه گرم می‌ماند، سپس آتش که خاموش می‌شد خاکستر آن را داخل آب روان می‌ریختند تا نحسی چهارشنبه‌سوری از بین برود.
پختن آش ابودردا
پختن آش «ابودردا» در چهارشنبه‌سوری از دیگر مراسمی است که امروزه کم یا بیش در این استان انجام می‌شود. این آش به نام‌های «اُماچو» و «آش چهارشنبه‌سوری» نیز معروف است. مردم برای پختن این آش مقداری نخود بر می‌دارند، سپس سوره توحید را می‌خوانند و روی آنها فوت می‌کنند. بعد از این کار نخودهای تبرک شده را با حبوبات دیگر مانند عدس و لوبیا مخلوط می‌کنند و در آب می‌خیسانند و بعد از پختن آش، آن را بین همسایگان تقسیم می‌کنند.
رسم کلیدزنی
کرمانی‌ها رسم دیگری را در شب چهارشنبه‌سوری به جا می‌آورند که به آن «کلیدزنی» یا «قاشق‌زنی» می‌گویند. این آیین را اغلب بانوان برای برآورده شدن حاجات خود انجام می‌دهند. در این مراسم زنان برای این‌که شناخته نشوند چهره خود را با چادر می‌پوشانند و با به دست گرفتن الک، کلید یا قاشق چوبی به در خانه همسایه‌ها و اهالی محل می‌روند. وقتی هم به در خانه‌های مورد نظر می‌رسند، روی زمین می‌نشینند و با کلید چوبی یا قاشق به در خانه یا روی الک می‌کوبند و از صاحب‌خانه مقداری خوراکی طلب می‌کنند. صاحب‌خانه هم با شنیدن صدا، بیرون می‌آید و مقداری غذا و خوراکی به آنها می‌دهد.
در گذشته بانوان کرمانی قبل از راهی شدن به در خانه‌ها اشیایی مانند آینه، سرمه‌دان و مقداری قند یا نبات داخل الک می‌گذاشتند. صاحب‌خانه‌ها هم بعد از گشودن در خانه برای روشنایی به آینه نگاه می‌کردند و برای شیرین‌کامی قند یا نبات می‌خوردند. اگر گشاینده در نیز زن بود برای روشن‌شدن چشمش، مقداری سرمه از سرمه‌دان بر می‌داشت و به چشم می‌کشید. صاحب‌خانه‌ها بعد از انجام این مراحل، مقداری خوراکی و معمولاً حبوبات داخل الک می‌گذاشتند. زنان حاجتمند بعد از جمع‌آوری حبوبات به خانه می‌رفتند و با آنها آش رشته می‌پختند و آن را خیرات می‌کردند.
فال چارشمبو و فال سوزو
فاطمه رضاپور همچنین به انجام مراسم فال‌گرفتن در شب چهارشنبه‌سوری اشاره کرده و گفته‌است: «گرفتن فال دراین شب هم از رسم‌های کرمانی‌هاست. «فال دوره‌ای»، «چهل بیتو»، «چارشمبو» یا «مهره دور انداختن» که به «مهره تاسو» معروف است از آداب ویژه این شب است که برای این کار، دختران جوان و دم‌بخت، کوزه، کاسه چینی یا الکلی بر می‌دارند و هر کس نیتی می‌کند و مهره، انگشتر، سنجاق و اشیایی از این دست را داخل ظرف قرار می‌دهند.
بعد از این مرحله ظرف را زیر چارقد دختری، یا زیر بوته گل یا کنار آب روان قرار می‌دهند. نیت می‌کنند و بیتی از دیوان حافظ یا یکی از اشعار محلی را می‌خوانند. سپس به دختری نابالغ می‌گویند که یک شیء را از ظرف بردارد. هر شی که از ظرف بیرون آورده شود، مفهوم بیت خوانده شده به صاحب آن بر می‌گردد. در این مرحله اگر شعر خوانده شده مفهومی مثبت داشت صاحب شیء آن را به فال نیک می‌گیرد. این مراسم امروزه با حضور همه اعضای خانواده، پدر، مادر، خواهر، بردار و فامیل انجام می‌شود.
«سوزنو» از دیگر فال‌هایی است که زنان در شب چهارشنبه‌سوری انجام می‌دهند. برای انجام این فال، زنان دور هم می‌نشینند، یک سوزن خیاطی در دست می‌گیرند، روی آن نیت می‌کنند، سپس سوزن را داخل ظرف آب می‌اندازند. آنها معتقدند، اگر سوزن به صورت صاف(عمودی) در ظرف قرار بگیرد حاجت فرد برآورده نمی‌شود ولی اگر ته ظرف قرار بگیرد حاجت شخص برآورده می‌شود.
شب‌نشینی و خوردن غذای مخصوص
عدس پلو با کشمش و رشته پلو غذای مخصوص شب چهارشنبه‌سوری کرمانی‌هاست. بعد از خوردن شام ویژه، رفتن به خانه یکدیگر و شب‌نشینی هم بین مردم این استان رایج است. خوردن آجیل شب چهارشنبه‌سوری و تنقلات هم از دیگر رسوم مردم این استان است. این آجیل شامل «دندلو» (مغز زردآلو)، «تُرشاله» (برگ زردآلو و هلو) و انواع تخمه هندوانه، کدو و آفتاب‌گردان است. مراسم شب‌نشینی تا پاسی از شب انجام می‌شود که معمولاً بزرگان قصه و شعر می‌گویند و کوچک‌ترها به بازی و تفریح می‌پردازند.
نظر شما